Các món ăn truyền thống ngày Tết không chỉ là nét đặc trưng của ẩm thực Việt mà còn mang ý nghĩa may mắn, sum vầy. Từ bánh chưng, bánh tét đến canh khổ qua, thịt kho trứng, mỗi món ăn đều gắn liền với phong tục và ước mong năm mới an khang, thịnh vượng.
Bánh chưng, bánh tét
Không chỉ là món ăn đặc trưng, bánh chưng và bánh tét còn mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa Tết Việt. Bánh chưng vuông vức tượng trưng cho đất, bánh tét hình trụ đại diện cho trời, hàm chứa mong ước về một năm mới an lành, sung túc.
Hai loại bánh này được làm từ gạo nếp thơm dẻo, đậu xanh bùi bùi, thịt mỡ béo ngậy, tất cả hòa quyện trong lớp lá dong xanh mướt, khi luộc lên tỏa ra hương thơm nồng nàn.
Canh măng kho thịt
Trong mâm cỗ ngày Tết, một bát canh măng kho thịt đậm đà không chỉ giúp cân bằng vị giác mà còn mang ý nghĩa cầu chúc năm mới đủ đầy, sung túc. Măng rừng khô được ngâm mềm, khi nấu lên vừa dai giòn vừa thấm đẫm hương vị của thịt ba chỉ kho kỹ.
Để có món canh ngon, măng khô cần được ngâm nước 1 – 2 ngày, sau đó cắt nhỏ và nấu cùng thịt ba chỉ thái miếng vừa ăn. Khi hầm, thịt trở nên mềm béo, hòa quyện với vị ngọt thanh của nước dùng, tạo nên món ăn hấp dẫn mà ai cũng muốn thưởng thức cùng cơm nóng hay cuốn bánh tráng.
Thịt chân giò ngâm mắm
Nhắc đến Tết miền Trung, không thể bỏ qua món thịt chân giò ngâm mắm – một đặc sản có thể thưởng thức suốt những ngày đầu năm. Món ăn này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian nấu nướng mà còn mang hương vị đậm đà, khó quên.
Thịt chân giò được sơ chế kỹ, ngâm trong hỗn hợp nước mắm pha đường theo tỷ lệ chuẩn. Sau khoảng 3 ngày, miếng thịt trở nên săn chắc, thấm vị mặn ngọt hài hòa. Khi ăn, bạn có thể kết hợp với dưa muối, kim chi hoặc cơm nóng để tăng thêm độ hấp dẫn.
Thịt kho nước dừa
Là món ăn không thể thiếu trong mâm cơm Tết miền Nam, thịt kho nước dừa mang theo hương vị ngọt béo đặc trưng, gắn liền với hình ảnh sum vầy của gia đình.
Nguyên liệu chính gồm thịt ba rọi cắt khúc, trứng vịt luộc, nước dừa tươi và một chút gia vị. Khi kho, nước dừa thấm vào từng thớ thịt, giúp món ăn có màu vàng óng ả, vị ngọt tự nhiên. Món này thường được ăn kèm với cơm trắng, củ kiệu hoặc dưa giá, vừa đưa cơm vừa mang ý nghĩa mong cầu một năm mới đủ đầy, viên mãn.
Củ kiệu tôm khô
Nếu miền Bắc có thói quen ăn củ kiệu cùng bánh chưng thì người miền Nam lại đặc biệt ưa chuộng món củ kiệu tôm khô. Sự kết hợp giữa củ kiệu giòn giòn, vị chua nhẹ với tôm khô dai dai tạo nên một món ăn lạ miệng nhưng vô cùng hấp dẫn.
Trước Tết, các gia đình thường ngâm sẵn vài hũ củ kiệu để dành. Khi ăn, chỉ cần rải tôm khô lên, thêm chút đường cát trắng để tăng độ hài hòa hương vị. Cắn một miếng, bạn sẽ cảm nhận được đủ vị chua, cay, mặn, ngọt quyện vào nhau, trở thành món nhâm nhi không thể thiếu trong những ngày đầu năm.
Canh khổ qua dồn thịt
Canh khổ qua dồn thịt không chỉ là một món ăn quen thuộc trong ẩm thực Việt, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc khi xuất hiện trong mâm cơm ngày Tết. Cái tên “khổ qua” gợi lên niềm tin rằng mọi gian nan, vất vả của năm cũ sẽ trôi qua, nhường chỗ cho một năm mới bình an, thuận lợi.
Món ăn này có cách chế biến không quá cầu kỳ nhưng lại đòi hỏi sự tinh tế trong từng công đoạn. Khổ qua được bổ đôi, bỏ hạt rồi nhồi đầy hỗn hợp thịt băm trộn cùng nấm mèo, nấm hương và miến.
Giò thủ, giò lụa
Trong mâm cỗ Tết truyền thống, giò lụa và giò thủ là hai món ăn không thể thiếu, đại diện cho sự đủ đầy, phú quý. Nếu giò lụa có kết cấu mềm mịn, thơm nồng hương lá chuối thì giò thủ lại giòn sần sật, đậm đà nhờ sự kết hợp giữa tai, mũi, lưỡi heo cùng tiêu hạt cay nồng.
Dù là giò lụa hay giò thủ, món ăn này đều được cắt thành khoanh tròn khi dọn lên mâm cỗ, mang hàm ý viên mãn, sung túc cho gia đình trong năm mới. Người Việt tin rằng, đầu năm ăn giò, cả năm làm ăn phát đạt, tròn đầy như chính hình dáng của khoanh giò cắt ra.
Canh bóng bì lợn
Canh bóng bì lợn (canh bóng thả) là một trong những món canh đặc trưng, thường chỉ xuất hiện trong những bữa tiệc quan trọng của người miền Bắc. Không chỉ thơm ngon, món ăn này còn mang ý nghĩa sum vầy, đầy đủ với hơn 12 nguyên liệu hòa quyện tinh tế.
Thành phần chính bao gồm bóng bì lợn đã sơ chế kỹ, thịt thăn nõn, tôm khô, trứng cút, nấm hương, cùng nhiều loại rau củ như súp lơ xanh, súp lơ trắng, cà rốt, đậu Hà Lan. Nước dùng được nấu từ nước luộc gà, giúp món canh có vị thanh ngọt tự nhiên.
Dưa món
Tết đến, các món ăn truyền thống dù hấp dẫn đến đâu cũng dễ khiến người ta ngán ngẩm. Đó là lúc dưa món trở thành “cứu tinh” với hương vị giòn giòn, chua ngọt hài hòa, giúp cân bằng khẩu vị.
Dưa món miền Nam được làm từ nhiều nguyên liệu như đu đủ, cà rốt, củ kiệu, củ cải trắng, dưa leo…, ngâm trong nước mắm pha đường để tạo nên hương vị đậm đà. Khi ăn cùng bánh tét hoặc cơm trắng, dưa món không chỉ kích thích vị giác mà còn làm tăng thêm sự hấp dẫn cho bữa ăn ngày Tết.
Tai heo ngâm giấm
Ngoài thịt chân giò ngâm mắm, tai heo ngâm giấm cũng là một món ăn khoái khẩu của người miền Trung và miền Nam. Không chỉ có độ giòn đặc trưng, món ăn này còn mang đến hương vị chua ngọt hài hòa, giúp chống ngán hiệu quả trong những ngày đầu năm.
Để có món tai heo ngâm giấm ngon, phải chọn tai heo tươi, dày, giòn. Sau khi sơ chế sạch, tai heo được luộc chín tới, ngâm cùng hỗn hợp giấm, đường, tỏi, ớt và một chút muối để tạo nên vị chua thanh nhẹ nhàng.
Gà luộc
Gà luộc không chỉ là một món ăn, mà còn mang ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa Việt Nam. Hình ảnh con gà trống vàng ươm, buộc cánh tiên thường xuất hiện trong các mâm cúng ngày Tết, tượng trưng cho sự khởi đầu thuận lợi, viên mãn.
Món gà luộc ngon phải có da căng bóng, vàng óng, thịt mềm nhưng không bở. Khi ăn, chấm kèm chút muối tiêu chanh hoặc nước mắm gừng sẽ làm tăng thêm vị đậm đà. Gà luộc không chỉ được dâng cúng tổ tiên mà còn là món ăn quây quần ấm cúng của mọi gia đình dịp đầu xuân.
Thịt kho trứng
Không phải ngẫu nhiên mà thịt kho trứng (thịt kho tàu) lại trở thành món ăn đặc trưng của Tết miền Nam. Một nồi thịt kho lớn với miếng thịt ba chỉ mềm tan, trứng vịt thấm đẫm nước dừa ngọt thanh không chỉ giàu dinh dưỡng mà còn tượng trưng cho sự sung túc, no đủ trong năm mới.
Để có nồi thịt kho ngon, thịt ba rọi cần được cắt miếng to, ướp gia vị thật đậm đà rồi kho cùng nước dừa tươi cho đến khi miếng thịt có màu nâu cánh gián đẹp mắt, mềm nhưng vẫn giữ được độ săn chắc.
Dù thời gian trôi qua, các món ăn truyền thống ngày Tết vẫn luôn giữ vị trí quan trọng trong mâm cỗ đầu năm. Không chỉ đem lại hương vị quen thuộc, chúng còn thể hiện sự gắn kết gia đình và gìn giữ nét đẹp văn hóa Việt.
