Tết Mậu Thân, hay còn gọi là Tết Nguyên Đán Mậu Thân, là lễ hội Tết Nguyên Đán của người Việt Nam vào năm Mậu Thân, theo lịch âm. Trong chu kỳ 12 năm của lịch âm, mỗi năm sẽ có một con giáp khác nhau, và Mậu Thân thuộc về con giáp Thân, hay còn gọi là con khỉ.
Tết Mậu Thân 1968 là một trong những sự kiện quân sự quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam hiện đại. Cuộc tổng tiến công và nổi dậy vào dịp Tết Nguyên Đán do Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam thực hiện đã tấn công đồng loạt vào các thành phố lớn, tạo ra một cú sốc lớn đối với quân đội Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Sự kiện này không chỉ làm rung chuyển chiến trường miền Nam, mà còn tác động mạnh mẽ đến dư luận quốc tế, thay đổi chiến lược của Mỹ trong Chiến tranh Việt Nam.
Bối cảnh lịch sử trước Tết Mậu Thân
Trước cuộc tổng tiến công Tết Mậu Thân, tình hình chiến tranh tại Việt Nam đang ở giai đoạn căng thẳng tột độ. Mỹ đã tăng cường lực lượng quân sự và chiến lược “chiến tranh cục bộ” nhằm đẩy lùi quân đội Bắc Việt và lực lượng Việt Cộng tại miền Nam. Chiến lược này bao gồm việc sử dụng tối đa sức mạnh quân sự Mỹ, kết hợp với quân đội Việt Nam Cộng hòa để tiến hành các cuộc càn quét và kiểm soát khu vực nông thôn, nơi lực lượng cách mạng có nhiều hoạt động mạnh mẽ.
Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực của Mỹ, lực lượng cách mạng vẫn duy trì được khả năng kháng chiến mạnh mẽ. Vào cuối năm 1967, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam nhận định rằng cục diện chiến tranh đang có chiều hướng thuận lợi sau những thành công quan trọng trong việc bảo vệ miền Bắc và đẩy mạnh phong trào chiến tranh du kích tại miền Nam. Nhận định này đã thôi thúc quyết định mở một cuộc tổng tiến công trên toàn miền Nam với quy mô lớn, nhắm vào các mục tiêu chiến lược quan trọng, nhằm chuyển biến hoàn toàn cục diện chiến tranh.
Cuộc tổng tiến công được chuẩn bị kỹ lưỡng trong suốt năm 1967, với mục tiêu không chỉ phá hủy các căn cứ quân sự của Mỹ và Việt Nam Cộng hòa, mà còn làm lung lay ý chí của chính quyền Mỹ và khiến họ phải thay đổi chiến lược chiến tranh. Điều quan trọng hơn là chiến dịch này nhằm tạo ra một cú sốc lớn về tâm lý và chính trị trên toàn thế giới, từ đó thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình với điều kiện có lợi cho phía Việt Nam.
Diễn biến chính của Tết Mậu Thân 1968
Cuộc tổng tiến công bắt đầu vào đêm giao thừa Tết Nguyên Đán, ngày 30 tháng 1 năm 1968. Điều đặc biệt của cuộc tấn công này là sự bất ngờ, khi cả hai bên đã thỏa thuận ngừng bắn trong dịp Tết. Tuy nhiên, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã chuẩn bị một chiến dịch tấn công quy mô lớn, đồng loạt vào hơn 100 thị trấn, thành phố và căn cứ quân sự trên toàn miền Nam, bao gồm các đô thị quan trọng như Sài Gòn, Huế, và Đà Nẵng.
Tại Sài Gòn, cuộc tấn công vào Đại sứ quán Mỹ đã gây chấn động lớn trên toàn thế giới, khi các lực lượng cách mạng xâm nhập và chiếm giữ một phần của khu vực này trong vài giờ. Tại Huế, cuộc chiến kéo dài suốt 26 ngày, với sự kiểm soát của quân Giải phóng đối với nhiều khu vực trong thành phố, gây ra một trong những trận chiến ác liệt nhất trong toàn bộ chiến dịch.
Sự bất ngờ và quy mô lớn của cuộc tấn công đã khiến phía Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa rơi vào tình trạng hỗn loạn trong những ngày đầu, mặc dù sau đó họ đã nhanh chóng tập hợp lại lực lượng và phản công quyết liệt.
Kết quả và hậu quả
Cuộc tổng tiến công Tết Mậu Thân đã gây ra tổn thất lớn cho cả hai bên. Mặc dù Quân Giải phóng không duy trì được sự kiểm soát lâu dài tại các thành phố, nhưng mục tiêu chiến lược chính đã được đạt: cuộc tấn công đã làm lung lay tinh thần chiến đấu của Mỹ, khiến chính phủ Mỹ phải đối mặt với áp lực dư luận trong nước, từ đó dẫn đến việc giảm bớt cam kết quân sự tại Việt Nam.
Sau Tết Mậu Thân, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson tuyên bố không tái tranh cử và giảm số lượng quân lính Mỹ tại Việt Nam, đồng thời mở cửa cho các cuộc đàm phán hòa bình tại Paris. Dù tổn thất của Quân Giải phóng về quân số và trang thiết bị là rất lớn, họ đã giành được một chiến thắng chiến lược mang tính quyết định, thúc đẩy cuộc đấu tranh giành độc lập và thống nhất đất nước.
Tuy nhiên, sự kiện này cũng đi kèm với nhiều tranh cãi, đặc biệt là cuộc chiến tại Huế, nơi hàng ngàn người dân và binh lính đã thiệt mạng trong những cuộc giao tranh khốc liệt. Điều này đã để lại một vết thương sâu trong tâm hồn của cả dân tộc, đồng thời cũng gây ra những tranh luận gay gắt về mặt đạo đức và chiến lược của cuộc tổng tiến công.
Tầm vóc và ý nghĩa lịch sử
Tết Mậu Thân được xem là bước ngoặt lớn trong Chiến tranh Việt Nam. Sự kiện này không chỉ khiến Mỹ phải thay đổi chiến lược quân sự mà còn thúc đẩy quá trình đàm phán hòa bình, góp phần dẫn đến việc Mỹ rút quân khỏi Việt Nam sau đó. Cuộc tổng tiến công cũng cho thấy khả năng tổ chức và ý chí chiến đấu mạnh mẽ của lực lượng cách mạng Việt Nam.
Ngoài ra, Tết Mậu Thân cũng ảnh hưởng sâu sắc đến dư luận quốc tế. Những hình ảnh về cuộc chiến khốc liệt, đặc biệt là tại Huế, đã gây chấn động toàn cầu, thúc đẩy phong trào phản chiến tại Mỹ và nhiều nước khác.
Tết Mậu Thân 1968 là một sự kiện quân sự và chính trị mang tính chất quyết định trong lịch sử Chiến tranh Việt Nam. Cuộc tổng tiến công không chỉ thay đổi cục diện chiến tranh, mà còn góp phần đặt nền tảng cho việc chấm dứt sự can thiệp quân sự của Mỹ. Những bài học từ Tết Mậu Thân không chỉ là về chiến lược quân sự, mà còn về lòng quyết tâm và khả năng vượt qua khó khăn của dân tộc Việt Nam.