Tết Trùng Thập, còn gọi là Tết Song Thập, Tết Thập Nhật hay Tết Cơm Mới, là một trong những ngày lễ truyền thống của người Việt Nam, diễn ra vào ngày 10 tháng 10 âm lịch hàng năm. Đây là dịp để người dân bày tỏ lòng biết ơn đối với trời đất, tổ tiên và các vị thần nông nghiệp sau một mùa vụ thu hoạch bội thu.
Mặc dù không phổ biến như Tết Nguyên Đán hay Tết Trung Thu, Tết Trùng Thập vẫn mang ý nghĩa quan trọng trong văn hóa nông nghiệp Việt Nam, phản ánh tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và gắn kết giữa con người với thiên nhiên.
Tết Trùng Thập là gì?
Tết Trùng Thập, hay còn gọi là Tết Song Thập (Chữ Hán: 十成節, Hán Việt: Song Thập Tiết), diễn ra vào ngày 10 tháng 10 hoặc 15 tháng 10 âm lịch.
Ngày lễ này còn được biết đến với các tên gọi khác như Tết Cơm Mới tháng Mười, Tết Thường Tân hay Tết của các thầy thuốc. Đây là dịp để thầy thuốc, nông dân và các tín đồ Phật giáo tổ chức lễ tạ ơn trời đất, cầu cho mùa màng bội thu, cây thuốc xanh tốt và cuộc sống sung túc.
Tết Trùng Thập thường được tổ chức vào ngày 10/10 âm lịch hàng năm, nhưng ở một số địa phương, thời gian có thể linh hoạt từ ngày 15 đến 31/10 âm lịch. Trong Phật giáo, ngày này còn được gọi là Tết Hạ Nguyên, diễn ra vào ngày 15/10 âm lịch, với ý nghĩa mang lại sự thanh lọc và bình an sau một mùa vụ kết thúc.
Nguồn gốc của Tết Trùng Thập
Theo sử sách, Tết Trùng Thập có từ rất lâu đời và bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa. Trong sách Dược Lễ, ngày 10/10 âm lịch là thời điểm cây thuốc quý phát triển tươi tốt nhất, hấp thụ đầy đủ tinh hoa từ trời đất, hội tụ năng lượng của bốn mùa xuân, hạ, thu, đông.
Vì vậy, các thầy thuốc xưa chọn ngày này để làm lễ tạ ơn, cầu mong thiên nhiên tiếp tục ban tặng những dược liệu quý giá.
Bên cạnh đó, ngày Tết Song Thập còn được các ông đồng, bà cốt tổ chức linh đình, mời bạn bè, anh em tới chung vui. Theo quan niệm dân gian, những người này được coi là cầu nối gần nhất với thần linh, và ngày 10/10 là thời điểm tích tụ khí âm dương, hội tụ tinh hoa của cả năm, vì thế họ chọn ngày này để tạ ơn và kính lễ thần linh.
Ở nông thôn, Tết Trùng Thập lại mang một ý nghĩa khác. Người dân nơi đây gọi ngày này là Tết Cơm Mới, đánh dấu thời điểm thu hoạch mùa màng đã hoàn tất. Ngày 10/10 âm lịch trở thành dịp để dâng lễ tạ ơn trời đất và các vị thần đã ban cho họ một mùa vụ bội thu, cuộc sống đủ đầy.
Điều này cho thấy Tết Trùng Thập vừa là lễ hội tâm linh, vừa mang đậm tính chất nông nghiệp, phản ánh sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên.
Ý nghĩa Tết Trùng Thập ngày 10/10
Tết Trùng Thập mang nhiều ý nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào ngành nghề và tín ngưỡng của từng người. Đây không chỉ là dịp lễ quan trọng trong văn hóa dân gian, mà còn là thời điểm để mỗi nhóm người bày tỏ lòng tri ân và tạ ơn theo cách riêng của họ.
Với thầy thuốc, Tết Trùng Thập đánh dấu một ngày đặc biệt, tượng trưng cho sự phát triển của nghề y. Theo quan niệm Đông y, ngày 10/10 âm lịch là lúc cây thuốc đạt đỉnh cao về chất lượng, hội tụ đầy đủ tinh hoa của đất trời.
Thầy thuốc nhân dịp này tổ chức lễ cúng để tạ ơn các vị thần đã ban phước lành, giúp họ có được những dược liệu quý giá, góp phần vào việc chữa lành bệnh tật cho con người.
Với người nông dân, Tết Trùng Thập lại mang ý nghĩa khác biệt. Ngày này diễn ra sau khi mùa vụ thứ hai trong năm kết thúc, đánh dấu thời điểm người nông dân ăn mừng và dâng lễ tạ ơn thần linh, đặc biệt là Tiên Nông, đã mang lại cho họ một vụ mùa bội thu, giúp duy trì cuộc sống no đủ.
Đây là dịp để người dân bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với thiên nhiên và các vị thần bảo hộ mùa màng.
Với ông đồng, bà cốt, Tết Trùng Thập có giá trị tâm linh sâu sắc. Họ tin rằng ngày này là lúc âm dương hòa hợp, tứ thời hội tụ, giúp họ giao tiếp gần gũi hơn với thế giới thần linh.
Vì vậy, ông đồng, bà cốt thường tổ chức cúng lễ lớn, long trọng để tạ ơn các vị thần đã bảo vệ, che chở và ban phước cho họ suốt năm qua. Tết Song Thập trở thành thời điểm thiêng liêng để họ duy trì mối quan hệ với thế giới tâm linh.
Các phong tục trong ngày Tết Trùng Thập
Tết Trùng Thập không chỉ là một ngày lễ quan trọng mà còn được tổ chức với nhiều phong tục độc đáo, phản ánh đặc trưng của từng ngành nghề và khu vực. Mỗi nhóm người có những cách kỷ niệm và thể hiện lòng tri ân riêng biệt:
Với thầy thuốc, ngày Tết Trùng Thập xưa kia thường được gắn liền với hoạt động lên rừng hái thuốc, sau đó tụ họp ăn uống, ca hát cùng bạn bè, biểu thị sự vui mừng và sự kết nối giữa các đồng nghiệp.
Ngày nay, thầy thuốc thay thế hoạt động này bằng việc tổ chức tiệc tùng và lễ cúng thần linh, để tỏ lòng biết ơn các vị thần đã ban cho những dược liệu quý giá và giúp đỡ trong công việc chữa bệnh.
Với nông dân, Tết Trùng Thập, còn gọi là Tết Cơm Mới, là dịp để ăn mừng kết quả của một mùa vụ. Thay vì những hoạt động của thầy thuốc, người nông dân tổ chức làm bánh giầy từ gạo mới thu hoạch, nấu chè kho và chuẩn bị cỗ cúng gia tiên, thần Phật.
Đối với tín đồ Phật giáo, Tết Trùng Thập là thời điểm để đi lễ chùa, cầu nguyện cho gia đình và người thân. Đây là dịp để họ tham gia các nghi lễ tôn thờ và tìm kiếm sự bình an, may mắn cho năm tới.
Ông đồng và bà cốt coi Tết Trùng Thập là một ngày lễ lớn trong năm. Họ tổ chức các nghi lễ linh đình với nhiều hoạt động độc đáo, như cúng lễ lớn và các nghi thức tâm linh, nhằm tạ ơn thần linh đã che chở và giúp đỡ họ trong suốt năm qua.
Ở vùng Tây Bắc, Tết Trùng Thập đánh dấu thời điểm kết thúc mùa thu hoạch lúa, ngô. Người dân tổ chức ăn mừng Tết Cơm, kéo dài suốt tháng, cho đến khi có mưa mới bắt đầu vụ mùa tiếp theo.
Tại vùng đồng bằng sông Cửu Long, người dân cũng tổ chức làm bánh giầy và bánh Tết để chúc mừng mùa vụ bội thu. Đây là cách họ lưu giữ truyền thống và thể hiện niềm vui trước thành quả lao động của mình.
Tết Trùng Thập không chỉ là một ngày lễ đặc biệt mà còn là biểu tượng của sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, giữa truyền thống và tín ngưỡng.
Qua từng phong tục, từ thầy thuốc, nông dân, tín đồ Phật giáo đến các ông đồng, bà cốt, Tết Trùng Thập hiện lên như một bức tranh đa sắc, phản ánh những giá trị văn hóa và tinh thần phong phú của dân tộc.
Dù không phổ biến như các ngày lễ khác, nhưng sự phong phú và ý nghĩa của Tết Trùng Thập vẫn làm nổi bật tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và sự gắn bó vô cùng quan trọng giữa con người với đất trời và các thế hệ trước.
